DÖVİZLİ HESAPLARIN DEĞERLEMESİ

         Kasa ve bankalardaki yabancı paralarla alacak ve borçların yasal defterdeki kayıtlı değerleri ile Maliye Bakanlığınca veya Merkez Bankası tarafından belirlenen efektif alış kuru ve döviz alış kurları dikkate alınarak değerlerin tespit edilmesi ve yasal defter kayıtlarımızın tespit edilen yeni kur değerleriyle denkleştirme işlemidir. Dövizli işlemler önceki yılda yapıldığı halde işlem tutarından kalan kısmın değerlemesi veya tahsilâtı ile ödenmesi cari yılda olabilmektir. Bu nedenle cari yılda yapılan dövizli işlemlerin değerlemesinde ve tahsilâtı ile ödenmesinde oluşan kur farklarının muhasebe kayıtlarının farklılık arz etmesinden her bir durum ayrı ayrı açıklanacaktır.

         Değerlemede, Türkiye’de yabancı para borsası olmadığından, Maliye Bakanlığı tarafından yayınlan kurlar kullanılır. Merkez Bankasının ilan etmiş olduğu döviz kurları değerleme işlemlerinde esas alınır. Döviz kasa hesabı için efektif alış, diğer tüm hesapların değerleme işlemleri için döviz alış kurları dikkate alınması gerekmektedir.         

 

            Yani fiziki yabancı para varlığının kaydında MB efektif alış kuru ile kayıtlanacak, diğer dövizli işlemlerde (fiktif) MB döviz alış kuru dikkate alınarak kayıt yapılması gerekmektedir.

 

Uygulamada ise valörlü işlemlerde valör tarihi dikkate alınmaktadır. Biz işlemleri fatura tarihini dikkate alarak yapacağız. Ödeme ve tahsil zamanı ile fatura tarihi arasında ki kur farkları ilgili hesaplara (646 ve 656 nolu hesaplarda izlenecek.)

 

Uygulamada karşılaşılan bir başka sorun ise MB sının efektif ve döviz işlemlerinin gün içerisinde sürekli değişmesi halidir. Bu konu ile ilgili olarak mevzuatta bir boşluk sözkonusu olup, yüksek miktar ve işlem adedinde dövizli işlem yapan büyük firmalar bir gün önceki MB alış kurlarını dikkate almaktadır.

                                                                                                                                      

Örnek: Bir işletmenin 31.12.2013 tarihli 10.000$ (16.500tl kayıtlı )dövizli alacağı mevcuttur. Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan dönem sonu $ kuru  1.80 TL’dir Bu verilere göre dönem sonu alacak değerlemesi şöyledir.

Değerlenmiş tutar : 10000*1.80 =18000 TL

Kayıtlı değer : 16.500

Kur farkı : 18000 – 16500 = 1500

_____________31.12.2013______________

 120 ALICILAR                                   1500

 

               646 KAMBİYO KARLARI              1500 

 

Dövizli Emtia Alımlarından Doğan Kur Farkları ve KDV :

Vergi Usul Kanununa göre Emtia’nın satın alınıp işletme stoklarına girdiği tarihe kadar oluşan kur farkları emtianın maliyetine , malın stoklara intikal ettikten ettikten sonra doğacak kur  farklarının ise gider yazılması veya malın maliyetine intikal ettirilmesi yönünden mükellefe seçimlik hakkı tanınmıştır bu nedenle dövizli faturalar karşılığında satın alınan emtiadan kaynaklanan dövizli borçların değerlemeleri sonucunda satıcı lehine oluşan kur farkı tutarında satıcı düzenlediği kur farkı faturasının kayıtlara alınmasında VUK’ un genel tebliğinde yapılan açıklamalar göz önünde bulundurulmalı,kur farkına ilişkin faturanın maliyet veya gider kaydı tebliğe uygun yapılmalıdır .Dövizli satışlarda mal işletme stoklarıma girinceye kadar mal bedelinin tahsil edilmesi halinde alıcının lehine satıcının aleyhine  kur farkı oluşması halinde alıcı kur farkında KDV dahil fatura düzenlemeli bu tutar kadar malın maliyetine ve 391 hesaba alacak ,320 hesaba borç yazılmalıdır.

Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Dövize Bağlı Alımlarında Doğan Kur Farkları

Dövizli Aktif Kıymet alımlarında ortaya çıkan kur farklarının, aktifleşme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleşmeden sonraki döneme ilişkin kur farklarının ise sevimlilik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği VUK Genel tebliğinde belirtilmiştir.  

       Tebliğde lehte oluşun kur farkının aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonunu kadar oluşan kısmının maliyetle ilişkilendirmek suretiyle amortisman yoluyla yok edilmesi, aktifleştirildikten sonraki dönemlerde oluşan kur farklarının ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmek suretiyle amortismana tabi tutulması, daha sonraki dönemlerde seçimlik olarak hangi hak kullanılmışsa o yönteme göre işlem yapılmasına devam edilmesi gerektiği açıklanmıştır

Döviz Bedelle Düzenlenmiş Senetlerde Değerleme:  İşletmelere müşteri tarafından verilen senetler karşılığı alacaklar bilançonun bu kaleminde gösterilir. Senede bağlı alacaklar bono ve poliçedir.  Alacak senetleri mukayyet değerle değerlenir. Ancak dövizli alacakların mukayyet değeri, değerleme günü itibariyle Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan döviz alış kuru üzerinden yapılacak kur değerlemesi sonucuna göre düzenlenir. Dönem sonu itibariyle nedeni tespit edilememiş envanter farkları 197 ve 397 no.lu hesaplar kullanılmak üzere düzeltilir. Envanter noksanı197 no.lu hesaba fazlası da 397 no.lu hesaba geçici olarak kaydolur.Envanter farklılıklarının nedeni tespit edildiğinde gerekli düzeltme kaydı yapılarak 197 ve 397 no.lu hesaplar kapatılır.

ÖRNEK:

 

İşletme bilançosun da bulunan dövizli alacak senetleri için dönem sonunda 1.600 TL tutarında kur farkı hesaplandığını, vadesi gelen 4.500 TL tutarında bir alacağını da ileri (15 ay ) vadeli 5.200 TL tutarında yeni bir alacak senedi ile değiştirdiğini ( vade farkına ilişkin %18 KDV peşin olarak tahsil edilmiştir )

Hesaplanacak KDV: 700*0.18 =126

 

___________31.12.2013____________

121 Alacak Senetleri                                  1600

     121.09.070 A İşletmesi Senedi               

                    646 Kambiyo Karları                         1600

(Dövizli senet dönem sonu kur değerlemesi  )  

 

____________31.12.2013____________

221 Alacak Senetleri                                      5200

      221.02.010 B İşletmesi Senedi

100 Kasa                                                         126

                     121 Alacak Senetleri                               4500

                      602 Diğer Gelirler                                   700

                      391 Hesaplanan KDV                             126 

(Senet yenileme kaydı )